RESENSI BUKU “ Kritik Esai Kesusastraan Jawa Modern “

Irah-irahan       : Kritik Esai Kesusastraan Jawa Modern

Penganggit     : Poer Adhie Prawoto

Penerbit            : Angkasa

Kutha                  : Bandung

Warsa Terbit   : 1991

Kandel                : 109

Poer Adhie Prawoto rumaos prihatin kaliyan sastra jawi ingkang loyo, sampun mati kedangon, lan burem. Panjenenganipun nyobi nyunting kritik esai kasusastran jawi modern saking para kritikus sastra.

Susilomurti ingkang miwiti ngritik babagan kahanan sastra jawi wonten jaman sakniki. Susilomurti inggih punika kritikus sastra ingkang miyos wonten Surabaya nanging ageng wonten Madiun. Panjenenganipun nate aktip wonten kempalan drama Arena Madiun. Wonten Ngayogyakarta panjenenganipun ugi aktip wonten kempalan Sanggar Bambu sareng kalihan pelukis Sunarto Pr. Nate ugi madegaken Kalawarti Basa Jawi Kumandhang. Pungkasanipun panjeneganipun jumeneng dados redaktur Kalawarti Sarinah. Wafat surya kaping 11 September 1986 nalika saweg rapat Ikatan Penulis Keluarga Berencana (IPKB) wonten Denpasar.

Wonten bab punika Susilomurti nyobi nelaah kahanan Sastra Jawi ing jaman sakniki. Panjenenganipun matesi wonten kasusatran ingkang dipunanggit kaliyan panyerat-panyerat Jawi saksampunipun proklamasi kamardikan 17 Agustus 1945.

Kasusastran sapisan ingkang dipuntelaah inggih punika puisi Jawi modern ingkang thukul saking sastra kalawarti. Susilomurti ngandharaken, rumiyin para penyair kuna nyerat karya-karyanipun migunakaken gaya simbolisme ananging sakpunika penyair-penyair modern nyerat karya-karyanipun minangka individu ingkang bebas lan mardika miturut ewah-ewahanipun jaman. Wiwit saking punika para penyair Jawi ndherek ngramekake proses ngrembakanipun kasusatran Jawi kanthi ninggalaken bentuk-bentukipun ingkang statis nuju kamajuan ingkang dinamis miturut kahanan jaman. Kasusastran Jawi ingkang sampun ewah saking bentuk statis nuju dinamis saged ndadosaken kahananipun sastra jawi langkung gesang. 

Ingkang angka kalih, Susilomurti ngandharaken babagan Prosa Jawi. Wiwit jaman proklamasi ngantos jaman sakpunika kegiyatan prosa ingkang awujud buku sampun ewah ing bentuk-bentuk cerkak lan roman.  Saking sastra buku lajeng ewah dados sastra Kalawarti. Kalawarti ingkang nggambaraken Kasusastran Jawi antawisipun Panyebar Semangat, Jayabaya, ugi Mekarsari ingkang ngantos jaman semanten taksih ngrembaka.

Nanging amargi mboten wontenipun kritikus-kritikus lan kalawarti-kalawarti sastra ingkang dados mercusuaripun, ndadosaken dekadensi kasustran Jawi ing jaman sakpunika. Wonten ing jaman sakpunika ngrembakanipun sastra Jawi tansah gumantung dhumateng kahanan masarakat kalihan buku-buku samben.

Saksampunipun ngliwati kalih dasawarsa, kasustran Jawi namung kagungan Medan Basa lan Crita Cekak minangka gelanggang kangge serius wonten ing bidhang penulisan sastra modern. Faktor sanesipun ingkang ndadosaken sastra Jawi rumaos pincang inggih punika mboten wontenipun golongan kritikus sastra Jawi modern minangka jembatan dhumateng penganggit kaliyan peminatipun.

Sejatosipun tuntutan masarakat dhumateng pengarang-pengarang Jawi inggih punika pertanggungjawabanipun dhumateng karya ingkang  kasil. Dados pengarang-pengarang mbetahaken dedikasi lan mangertosi arah ugi langkah minangka sastrawan.

Susilomurti ngandharaken kanthi basa ingkang ilmiah. Dados,anggenipun mangertosi bab punika kedah langkung konsentrasi. Basa-basa redaksi lan istilah-istilah sastra ndadosaken pemaos radi ewet anggenipun nangkap intipun. Kathah ugi paragraf-paragraf ingkang kirang koherensi ingkang ndadosaken pemaos radi benget.

Nanging, isi saking andharanipun Susilomurti punika sae sanget kangge para sastrawan anggenipun ‘berjuang’ kangge ngrembakanipun Kasusatran Jawi modern utawi kangge para pamaos ingkang kangen kaliyan sastra Jawi. Kahanan kasusatran Jawi sakpunika pancen saged dipunwastani pincang amargi kirangipun dedikasi para sastrawan Jawi lan para kritikus. Andharanipun Susilomurti punika saged ndadosaken tolok ukur lan instropeksi kangge ngrembakanipun Sastra Jawi ing mbenjang.